కత్తి పట్టిన కవియిత్రి 

ఇంతవరకు మనకు తెలిసిన కలాలు పట్టిన కవియిత్రుల, రచయిత్రుల గురించి విన్నాము. కానీ ‘కవియిత్రి రాణీ‘ గా బహుశా పిలవబడిన, కలంతో పాటు కత్తిపట్టిన వీరనారీ, మొదటి విదుషీమణి ఈమే నేమో! ఆమే కాకతీయుల ఆడపడుచు, రాయల వంశపు కోడలు అయిన రాణి గంగాదేవి. ఈమెని గంగాంబికా అని కూడా అనేవారు. ఆమె 1371లో మధురైని జయించి, కాంచీపురంలో సామ్రాజ్యానికి ప్రాతినిధ్యం వహించిన విజయనగరానికి చెందిన కుమార కంపన రాయల ఉడయార్ రాణి. గంగాదేవి, సుమారు 1375-1400 CE మధ్య రచించబడిన ‘మధుర విజయం‘ (వీరకంపరాయ చరిత‘) కవియిత్రి.    

 CE 1330 లో తుగ్లక్ కి, కాకతీయ రాజవంశపు రాజు ప్రతాపరుద్రుడికి మధ్య జరిగిన భీకర పోరులో, కాకతీయుల ఓటమి, పతనం, ప్రతాపరుద్రుడి మరణం తరువాత అనేక రాజ కుటుంభాలు కాకతీయ భూభాగాల నుండి సురక్షితంగా వలస వచ్చాయి. అలా వచ్చిన వారిలో గంగాదేవి కుటుంబం కూడా ఒకటని ఊహిస్తున్నారు. ఆమె 1340 CEలో ఓరుగల్లు (వరంగల్)లో జన్మించిందని చారిత్రక ఆధారాలు ఉన్నాయి. ఆమె కుటుంభం విజయనగర రాజ్యంలో స్థిరపడింది. గురువు విశ్వనాథ ఆమెకు శాస్త్రాలు, లలిత కళలు నేర్పించారు. ఆమెను నిష్ణాతులైన రచయిత్రిగా తీర్చిదిద్దడంలో సహాయపడ్డారు. అతను ఆస్థాన కవి మరియు సంస్కృత నాటకకర్త, ప్రముఖ కవులైన గాంధార కుమారుడు, అగస్త్యుల మేనల్లుడు.  

 సంగమ రాజవంశానికి చెందిన బుక్కరాయ, వారి గురువు విద్యారణ్య ఋషితో కలిసి విజయనగర సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించిన ఐదుగురు సోదరులలో ఒకరు. ఆ చక్రవర్తి బుక్కరాయ వారి (c. 1360-1370) పుత్రులే వీరకంపన రాయ ఉడయార్. ఆ రాకుమారుడే గంగాదేవిని వివాహం చేసుకున్నారు. 

 ఈ కవయిత్రి గురించి ఆసక్తికరమైన విషయం ఏమిటంటే, ఆమె రాజరిక స్థితి ఆ సమయంలో మహిళలందరికీ సులభంగా అందుబాటులో లేని విధ్యను ఆమె గురువు ప్రముఖ కవి విశ్వనాథ దగ్గర నేర్చుకోవడం వల్ల ఆమె ఉన్నత స్థాయి కవిత్వం రాయడానికి వీలయిన సామర్థ్యం, విషయం పట్ల అవగాహన దృష్టి విస్తృతమైంది. తాను రాసిన మధుర విజయం ప్రారంభంలో ఆమె నమస్కారాలు, ప్రశంసలను చేస్తూ, ఆమె విశ్వనాథ వారి గురువుల దీవెనలు కోరుతూ పుస్తకాన్ని ప్రారంభిస్తుంది. విజయనగర ఆస్థానంలో కన్నడ మరియు తమిళ భాషలలో వ్రాసిన కవులు ఉన్నప్పటికీ, ఆమె తెలుగులో వ్రాసిన కవులను మాత్రమే ప్రస్తావిస్తుంది. ఆమె ఆనాటి అత్యున్నత విద్వాంసుల వద్ద చదివిన తెలుగు ఆమెకు బాగా తెలిసి ఉండటమే దీనికి కారణమని ఊహిస్తున్నారు. మధుర విజయం ప్రారంభంలో , గంగాదేవి తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతంలోని అనేక సంస్కృత కవులను ప్రశంసించింది మరియు ముఖ్యంగా తిక్కయ్యను (ఆంధ్ర మహాభారతం రచయిత తిక్కన సోమయాజులు) మెచ్చుకుంటుంది. దీంతో ఆమె తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతానికి చెందిన వారేనని తెలుస్తోంది. 

మదురైలో టర్కో-పర్షియన్ ముస్లింలపై తన భర్త సాధించిన విజయాన్ని గంగాదేవి కవిత రూపంలో వివరించారు. తొమ్మిది అధ్యాయాల పద్యం యొక్క శీర్షిక ‘మధురవియం‘ (వీరకంపరాయ చరిత్ర ). పత్రాలు కనుగొనబడిన తరువాత, శ్రీరంగానికి చెందిన శ్రీ కృష్ణమాచార్యులగారిచే తమిళ భాషలో ప్రచురించబడింది. అన్నామలై విశ్వవిద్యాలయం 1950లో ఒక ఆంగ్ల అనువాదాన్ని ప్రచురించింది. రచనతో పాటు, ఆమె తన భర్తతో యుద్ధంలో కూడా పోరాడి ఇతర మహిళలకు స్ఫూర్తినిచ్చింది.  

మధుర విజయం రచయిత్రి, కవియిత్రి రాణిగంగాదేవి గారి ఈ పద్యం సుమారు 1375-1400 CE మధ్య రచించబడిందని ఊహించబడింది. ఈగ్రంథం దేవాయి, మొదటి బుక్కరాయల పుత్రుడు కుమార కంపనరాయ ఉడయార్ వృత్తాంతం. దీన్ని ‘మధుర విజయం‘ అని మరియు ‘వీరకంపరాయ చరిత‘ అని అంటారు.  ఈ రచన 522 శ్లోకాలలో, వైదర్భి శైలిలో గ్రంథ పాత్రలతో రచించబడిన తొమ్మిది ఖండాలు. సంస్కృత కవిత్వం యొక్క ఈ తరగతి పూర్తి శైలిగా పరిగణించ బడుతుంది, ఎందుకంటే దీనికి అన్ని గుణాలు (గుణాలు) అవసరం, ఇందులో శ్లేషలు, ఇతర అలంకారిక అలంకారాలు లేవు, కఠినమైన పదాలు ఉపయోగించబడవు. పొడవైన సమ్మేళన పదాలు, అనుకరణలు లేవు. బదులుగా, మృదువైన, శ్రావ్యమైన అక్షరాలు రస (భావోద్వేగం, మానసిక స్థితి) భావాన్ని తెలియజేస్తాయి . సరళమైన స్పష్టమైన పదబంధాలు ఈ శైలి యొక్క లక్షణం. కవి యొక్క నైపుణ్యం అన్ని గుణాలను పొందుపరచగలగడం, తెలియజేయవలసిన రసాన్ని బట్టి ఎక్కువ లేదా తక్కువ స్థాయికి చేర్చగలగడం, మొత్తం కావ్య విషయాన్ని ఒక ఏకీకృత ఇతివృత్తం గొడుగు కిందకు తీసుకురావడం.  

కవి సాహిత్య కృషి విజయవంతం కావడానికి విజయనగర రాజవంశానికి చెందిన కులగురువు (కుటుంబ గురువు) దేవునికి, క్రియాశక్తికి ప్రార్థనలతో ఈ పద్యం ప్రారంభమవుతుంది. ఇది కంపనరాయ జన్మకు ముందు అతని తల్లిదండ్రుల భావోద్వేగాలు తరువాత జరిగిన వేడుకలను వివరిస్తుంది. అతనికి ‘కంపన‘ అని పేరు పెట్టారు. అంటె అతని పేరు చెప్పగానే శత్రువులు భయంతో కంపిస్తారు (కంపా) అని అర్థం. ఇంకా అతని బాల్యం, విద్యార్ధి దశ, గంగాదేవితో వివాహం, మంచి పాలకుడిగా పేరు తెచ్చుకోవటాన్ని గ్రంథస్తం చేసారామె. అతని శారీరక ఆకర్షణ, గుండె ధైర్యం గురించిన  గొప్ప లక్షణాలు వివరించబడ్డాయి. 

రాణి గంగాదేవి, వీరకంపరాయ చరితలో వీరుడైన తన భర్త విజయ పరంపరల గురించి వర్ణిస్తూ కుమార కంపన రాయల ప్రయత్నాల వల్ల తమిళ దేశంలోని విభాగాలు ఎలా సామ్రాజ్యంలో భాగమయ్యాయో వివరిస్తుంది. మధురైలో ముస్లింలపై విజయం సాధించిన కథను ఒక పద్యం రూపంలో వివరించింది. . ఈ పద్యం మధురైపై విజయనగర సామ్రాజ్యపు యువరాజు కంపరాయ సాధించిన విజయ ఉత్సవాన్ని జరుపుకుంటుంది. యుద్ధ సన్నివేశాలతో పాటు రక్తం, గోరు మరియు కవితా ఫాంటసీ పుష్కలంగా కడుక్కోవడంతో పాటు, కవయిత్రి తన భర్త కంపన రాయ తన అందమైన భార్యలతో యుద్ధాల మధ్య సమయాన్ని ఎలా గడుపుతాడో వివరిస్తుంది. 

విజయనగర సామ్రాజ్యాన్ని దక్షిణం వైపు విస్తరించకుండా అడ్డుకుంటున్న తొండైమండలంలోని సాంబువరాయల అధిపతిని లొంగదీసుకుని కాంచీపురం చేరుకోవడానికి కంపనరాయను అతని తండ్రి నియమించారు. ఆ తర్వాత మదురై సుల్తానుతో పోరాడాడు. కంపనరాయలు, సంబువరాయల సైన్యాలు ఘర్షణ పడ్డాయని మధుర విజయ చెబుతోంది. ఇద్దరు నాయకులు ఒకరితో ఒకరు ద్వంద్వ పోరాటం సాగించారు. చివరకు కంపనరాయ సాంబువరాయలను ఓడించారు. అయినప్పటికీ అతను సాంబువ రాయలను తన సింహాసనంపై తిరిగి నియమించటం అతని మహోన్నతను చాటుతున్నట్టుగా ఆమె తన కావ్యంలో గొప్పగా రాశారు. 

చీపురంలో కంపనరాయలు సుపరిపాలన స్థాపన గురించి కూడా ఈమె కవితా తరంగిణి వివరిస్తుంది. కంపన రాయను ఒక విచిత్రమైన స్త్రీ (మారు వేషంలో ఉన్నమధురై  మీనాక్షి దేవతగా వర్ణించబడింది) సందర్శించిందని మధుర విజయం పేర్కొంది. ఆమె మదురై శిధిలమైన రాష్ట్రం, దాని ప్రజలు, దేవాలయాలు సుల్తాన్ క్రింద ఉన్నాయని అతనికి చెప్పింది. మదురైకి సహాయం చేసి ధర్మాన్ని మరియు సుపరిపాలనను పునరుద్ధరించమని ఆమె కంపనరాయను వేడుకుందని ఆమే భావోద్వేగ కవిత్వంతో విశదీకరించింది.   

ఆ సమయంలో మదురై చరిత్ర ముహమ్మద్ బిన్ తుగ్లక్  యుద్ధంలో మూడవ బల్లాలని చంపిన తర్వాత హొయసల నుండి మధురైని జయించాడు. గొప్ప పాత రాజవంశాలు, చోళ మరియు పాండ్య సామ్రాజ్యాలు చాలా ముందుగానే క్షీణించాయి. బలమైన రక్షకుడు లేకపోవడంతో, మదురై ఉత్తరాది నుండి వచ్చిన ఆక్రమణ దారుడి వశమైంది. పురాతనమైన, గర్వించదగిన నగరాన్ని, తుగ్లక్ వారసులు మోకాళ్లపైకి తెచ్చారు, గౌరవనీయమైన దేవాలయాలను కూల్చివేసి, క్రూరమైన ప్రవర్తన, చెడు పాలన మరియు అస్థిర రాజకీయ దృశ్యాన్ని సృష్టించడంతో పాటు, సమాజం, భూమి సంస్కృతిలో సాధారణ క్షీణతను గుర్తించారు. శిథిలాల మధ్య అడవి జంతువులు సంచరించాయి. [ప్రసిద్ధ యాత్రికుడు, చరిత్రకారుడు ‘ఇబ్న్ బటుటా‘, సమకాలీకుల రచనలు కూడా దీనిని ధృవీకరిస్తున్నాయి]. పౌరులు తీవ్ర ఇబ్బందుల్లో పడి, సహాయం కోసం కంపనరాయ వైపు చూశారు. అప్పటి నుండి కంపన రాయ యొక్క లక్ష్యం కేవలం రాజకీయ విజయం మాత్రమే కాకుండా మదురైలో సాంప్రదాయ జీవన విధానాన్ని, ప్రాచీన మతాన్ని పునరుద్ధరించడం. అతని కారణాన్ని బలోపేతం చేయడానికి, మదురైని పాలించిన పాండ్యన్ రాజవంశపు ఒక దివ్య ఖడ్గాన్ని కంపన రాయకు ఇచ్చిందని మధుర విజయంలో చెప్పింది, అది సుల్తాన్‌పై అతని విజయాన్ని నిర్ధారిస్తుంది. 

ఆ యుద్ధంలో, సుల్తాన్ సైన్యం ఓడిపోయింది. ముఖాముఖి పోరుకు సిద్ధమయ్యాడు. ఖచ్చితంగా, కంపన రాయలు మదురై సుల్తాన్‌ను దైవిక ఖడ్గంతో శిరచ్ఛేదం చేయడం ద్వారా యుద్ధంలో ఓడించాడని మధుర విజయం చెబుతోంది. పద్యం ఇక్కడితో ముగుస్తుంది. 

చారిత్రాత్మకంగా, కంపన రాయలు దేవాలయాలలో పూజలను పునర్నిర్మించడం మరియు పునరుద్ధరణ చేయడం కోసం తాను ఎంతగానో ప్రయత్నించాడని నిర్ధారణ అయింది. మొదట మధురైలో తదుపరి శ్రీరంగంలో అలా చేయడం ద్వారా దక్షిణ భారతదేశ భవితవ్యాన్ని మార్చేశాడు. 

మధుర విజయాన్ని చారిత్రిక ప్రాముఖ్యత కలిగిన రచనగా పండితులు గుర్తించారు. రాణిగంగాదేవి చేసిన మరే ఇతర రచనలు ఇప్పటివరకు వెలుగులోకి రాలేదు. సరళత, గాంభీర్యం ఆమె కవిత్వంలోని ప్రధాన లక్షణాలు. సమకాలీన చారిత్రిక ఇతివృత్తంపై స్త్రీ చేసిన రచనతో పాటు, రాణిగంగాదేవి మధుర విజయాన్ని మహాకావ్య – గొప్ప ఇతిహాసం అని పిలుస్తారు. ఇది సంస్కృత కావ్య సంప్రదాయపు అన్ని అవసరాలను తీరుస్తుందని సాహిత్య ఇతిహాసకుల అభిప్రాయం. అంతే కాక ఆమె కావ్యం ‘మధుర విజయం‘, 7వ – 8వ శతాబ్దాల CEకి చెందిన ప్రముఖ సంస్కృత వ్యాకరణవేత్త, రచయిత ‘దండిన్ మహాకావ్య‘ నిర్దేశించిన ఈ క్రింది అర్హతలను అన్ని ప్రమాణాలకు అనుగుణంగా ఉందని నిర్దారించబడింది.  

‘‘రచన చాలా పొడవుగా లేదా చాలా చిన్నదిగా లేని సర్గ (విభాగాలు) గా విభజించాలి. శుభ ఆశీర్వాదాలతో ప్రారంభించాలి. ఇది హీరోని ఆదర్శవంతమైన పాత్రగా చిత్రీకరించాలి. ఇందులో కవితా అలంకారాలు, ప్రసంగ బొమ్మలతో అందమైన వర్ణనలు ఉండాలి. తొమ్మిది రసాలలో శృంగార , వీర, కరుణ ప్రధానమైనవి ఇతరులు అధీనంలో ఉండాలి. థీమ్‌కు అనుగుణంగా వేర్వేరు మీటర్లు మరియు ప్రతి సర్గ చివర వేరే మీటర్‌ని ఉపయోగించాలి. దండిన్ మహాకావ్యలో తప్పనిసరిగా ఉండవలసిన 18 వర్ణనలను కూడా నిర్దేశించాడు . (నగరం, సముద్రం, పర్వతాలు, చంద్రోదయం, సూర్యోదయం, చర్చలు, యుద్ధాలు చేయడం మొదలైన వాటి వివరణలు).‘‘

గంగాదేవి స్త్రీ అని, ఆమె రచన ప్రామాణికత గురించిన రెండు అంశాలు తిరస్కరించబడ్డాయి. వాస్తవమేమిటంటే, ఆమె వ్రాసిన సంఘటనలకు విద్యావంతురాలు, నిష్ణాతురాలు, ఆమె విద్యాభ్యాసం మరియు దిగ్గజాలతో శిక్షణ కారణంగా ఉన్నత స్థాయి కవిత్వం రాయడంలో పూర్తి సామర్థ్యం కలిగి ఉందనీ అన్నారు. ఒక ప్రక్కన, 10వ శతాబ్దపు ప్రముఖ కవి రాజశేఖర, తన సతీమణి అవంతీసుందరి , స్వయంగా ప్రతిభావంతులైన కవయిత్రి ద్వారా తన కెరీర్‌కు చేసిన కృషిని గుర్తిస్తూ, సృజనాత్మకతకు లింగం నిర్ణయించే అంశం కాదని పేర్కొన్నారు. అంతరంగిక మేధావిత్వమే ముఖ్యమని ఆయన పేర్కొన్నారు.   

గంగాదేవి తాళపత్రంపై వ్రాసిన ఎనిమిది అధ్యాయాల పద్యం మధుర విజయం (వీర కంపరాయ చరిత) 1900ల ప్రారంభం 1916 లో, తిరువనంతపురంలోని ఒక ప్రైవేట్ సంస్కృత రచనల సాంప్రదాయ గ్రంథాలయంలో క్యూరేటర్ కార్యాలయానికి చెందిన పండిట్ ఎన్ రామస్వామి శాస్త్రియార్ చే  కనుగొన్నారు. ఇది రెండు ఇతర రచనల మధ్య కనుగొనబడింది.  శాస్త్రియార్ ఈ పద్యాన్ని ఒకే వ్రాతప్రతిలో మరో రెండు సంబంధం లేని రచనల మధ్య కనుగొన్నారు . ఇది గ్రంథ లిపి సంస్కృతంలో వ్రాయబడింది. వెంటనే దేవనాగరిలోకి లిప్యంతరీకరణ ప్రచురించబడింది. ఈ రచన మొదటి ఆంగ్ల అనువాదాన్ని 1957లో ఎస్ తిరువెంకటాచారి ప్రచురించారు. ఇప్పటి వరకు సంస్కృతం లిపి లో ఉన్న అరవై ఒక్క తాళపత్ర రాతప్రతులు దొరికాయి. పద్యం తొమ్మిది అధ్యాయాలతో రూపొందించబడింది, కొన్ని పద్యాలు తప్పిపోయాయి మరియు మాన్యుస్క్రిప్ట్ చిమ్మట-తిన్నది. కొన్ని పోయినట్లు భావించబడుతుంది. మధుర విజయం మొదటిసారిగా 1924లో తిరువనంతపురంలో జి. హరిహర శాస్త్రి మరియు వి.శ్రీనివాస శాస్త్రిచే ప్రచురించబడింది.    

మధుర విజయం 14వ శతాబ్దంలో – ఢిల్లీ సుల్తనేట్ మదురైపై దాడి చేసిన సంఘటనల యొక్క ప్రత్యక్ష వాస్తవిక కథనం కనుక ఇది కనుగొనబడినప్పటి నుండి న్యాయబద్ధమైన దృష్టిని ఆకర్షించింది. గంగాదేవి యొక్క ఈ వృత్తాంతం ‘ఇబ్న్ బటుటా‘ వంటి ఇతర సమకాలీనుల రచనలు, కొన్ని ఆలయ గోడలపై ఉన్న శాసనాలు, శ్రీరంగంలోని ఆలయం ‘కోయిల్-ఒజుగు‘ అనే సమకాలీన రచనలో కూడా ధృవీకరించబడింది.  తెలుసుకోవలసిన మరో విశేషం సల్మాన్ రష్దీ నవల ‘విక్టరీ సిటీ‘ కథానాయకుడు పంప కంపనకు గంగాదేవి కీలక ప్రేరణ అని చెప్పబడింది.